Sağlıksız ailede geçerli olan ya da aileyi sağlıksız hale getiren gizli kurallar nelerdir? Bu kurallar aile bireylerini ve aile düzenini nasıl etkiler? Sağlıksız ailede kurallar bilinçaltındadır. Bu kurallar gizlidir, açığa çıkmaz. Bu kuralları kimse tartışamaz.
Tüm bu soruların cevabını Boğaziçi Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık mezunu, yazar Ömer Baldık anlatıyor. İşte sağlıksız ailede geçerli olan ya da aileyi sağlıksız hale getiren kurallar şunlardır:
Denetleme
Aile içinde güçlü olan birey, genellikle baba, eşinin ve çocuğunun duygu ve düşüncelerini denetler. Bu yüzden, güçsüz bireyler duygu ve düşüncelerini ifade ederken hep korku içindedirler. Ya da duygularını ifade edemez, bastırırlar. Söyleyeceklerini hep önceden kestirmek zorundadırlar. Kendiliğinden ortaya çıkan davranış kötüdür, affedilmez. Bu tür ailelerde sağlıklık güven ortamı söz konusu değildir.
Mükemmeliyetçilik
Yapılan her işte, girilen her sınavda kişinin mükemmel olması beklenir. Her şey göstermeliktir, başkasının beğenmesi için yapılır. Mükemmeliyetçilik, kişinin kendi gerçeğinin hiçbir değeri olmadığını kendi düşünüş ve değerlendirilişinin önemsiz olduğunu ifade eder. Bu ortamda yetişen çocuğun temel duygusu umutsuzluktur. Kendisini değersiz, yetersiz bulur.
Suçlama
Suçlama, olayları olduğu gibi kabul etmemenin bir sonucudur. Yapılar suçlamalar, her şeyin denetim altında tutulması ve mükemmel olması gerektiği düşüncesinden doğar. Bu durum ise kişide kaygı ve utanç duygusu yaratır.
5 temel özgürlüğün inkarı
Sağlıksız ailede kişinin doğal olarak geliştirdikleri algılama, duygu, düşünce, davranış, arzu ve amaçları inkar edilir: ”İçinden geldiği gibi değil; mükemmeliyetçi, kurala uygun şekilde, başkalarının senden beklediği biçimde algıla, duygulan, düşün, davran, arzula ve amaç edin.” Bu durum kişinin kendi gerçeğini inkar etmesine neden olur. Böylece kişi tamamen dışa bağımlı, kendi iç dünyasıyla ilişkisi kopuk, robot gibi yaşar. Böyle bir kişinin mutlu olması da söz konusu olamaz.
Konuşmanın yasak olması
Sağlıksız bir ailede özellikle çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmesine izin verilmez. Bu durum çocuklarda değersizlik duygularına neden olur.
Küskünlük ve kırgınlıkların sürdürülmesi
Aile çindeki kırgınlık ve küskünlüklerin sürdürülmesi, kişilerin birbirlerini anlamasını ve sorunun çözülmesini engeller.
Kimseye güvenmeme
Sağlıksız bir ailede kimse kimseye güvenmez. Aslında güven var gibi görünse de temelde güvensizlik vardır. Sağlıksız bir ailede yetişen kişi, kimseden saygı ve gerçek sevgi görmediği için kimsenin kendisine yardım edemeyeceğine inanır. Yardım etmek isteyenler için ”Mutlaka art düşüncesi vardır, çıkarı vardır.” diye düşünür. Sağlıksız ailede yetişen kişilerin kendilerine güveni olmaz. Bu kişiler genellikle dıştan denetimli bireyler olurlar.