Tekstil geri dönüşüm firmaları, temel anlamda bazı süreçlerle üretimin kapsamını destekler. Bu süreçler temel geri dönüşüm süreçleridir. Kumaş ve diğer tekstil ürünlerinin geri dönüşüm sürecinde yer alan adımlar sırasıyla şu şekilde ele alınabilir:
– Toplama
– Ayırma (Renk ve Yapı Sınıflandırması)
– İşleme
– Satış
Tekstil geri dönüşüm sektörü, tekstil atıklarını geri dönüştürerek hem doğaya hem de ekonomiye katkı sağlar. Son yapılan araştırmalar bu sektörün oldukça hızlı bir şekilde büyüdüğünü göstermektedir. Giyim ürünleri, mobilyalar, yatak malzemeleri, perdeler, temizlik ürünleri, eğlence ekipmanları ve diğer birçok ürünün içinde yer alan tekstiller, yaklaşık 1 trilyon dolarlık bir endüstri haline gelmiştir. Bu büyük gelişmeye paralel olarak, bazı gelişmiş ülkeler binlerce ton tekstil atığı ithal etmektedir.
Tekstil ürünlerinin geri dönüşümünün önemini ve faydalarını herkesin kabul etmesi gerekmektedir. Bu çevreci geri dönüşüm fikirleri, günden güne daha yaygın hale gelmektedir. Tüm dünyada yer alan tekstil üretiminde her yıl ortalama 50 milyardan fazla giysi üretiliyor. Bu giysileri üretmek için harcanan maliyetlerin büyüklüğünü tahmin etmek zor değil. Bu sebeple, verilen emeklerin tamamen ortadan kaybolmasına karşın, düşük maliyetli geri dönüşüm süreçlerine katmak daha akıllıca bir tercih olacaktır. Geri dönüştürülmeyen tekstillerin ekonomik zararları bir yana dursun, çevreye verdiği zararlar bile harekete geçirici boyutlardadır.
Kumaş Geri Dönüşüm Sektörü
Dünyadaki tüm kumaş elyafının neredeyse yarısı, bitkilerden, hayvanlardan ve böceklerden elde edilmektedir. Bu demek oluyor ki, yarısından fazlası da doğal olmayan, sentetik (yapay) elyaflardan oluşmaktadır.
Sentetik kumaş çeşitleri geri dönüşüm süreçlerine katılırken, çevreye, doğal kumaş türlerinden daha fazla zararlı atık bırakmaktadır. Potansiyel olarak denizlerdeki canlıların yaşamlarını bile tehlikeye atabilecek olan bu zehirli kimyasalları önleyebilecek adımlar henüz hiçbir yerde atılmamıştır. Sadece küçük devlet teşvikleriyle zararı azaltmaya yardımcı olacak geri dönüşüm süreçleri yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Özellikle Çin, Hindistan gibi ülkelerde çevre kirliliğinin başlıca nedenleri arasında, sentetik, petrol bazlı polimer içeren kumaşlardan yapılan tekstiller gösterilmektedir.
Ülkemizde atık kumaşlara “fire kumaş”, “hurda kumaş”, “kırpıntı kumaş” gibi isimler verilmektedir. Tekstil sektörü içerisinde en bilinen jargon “fire kumaş”tır. Fire kumaş toplayanlar, satın alanlar ve satanlar “fireci” olarak adlandırılmaktadır. Konfeksiyon atölyelerinde, tekstil kesimhanelerinde ana üretim kalıpları etrafında ortaya çıkan, küçük parçalar halindeki kumaşların geri dönüşüm süreçlerine katılabilmesi için geri dönüşüm fabrikalarına iletilmesi, bu kişiler tarafından koordine edilir. Kumaş geri dönüşüm fabrikaları, bünyesinde yer alan makineler sayesinde atık kumaşları sınıflandırıp tekrardan elyaf haline getirirler. Bazı atık (fire) kumaş geri dönüşüm fabrikaları, elyaf haline getirmekle kalmayıp, diğer üretim mekanizmalarıyla “rejenere iplik” üretimi de yapmaktadırlar.
Rejenere iplikler, neredeyse normal iplikler kadar kalitelidir. Rejenere iplikler ile dokunan kumaşlara da “rejenere kumaş” denilmektedir.
Rejenere kumaş çeşitleri, orijinal üretim kumaş çeşitlerinden daha ucuz fiyatları ile bir adım öne çıkmaktadır. Son zamanlarda hızlı gelişim gösteren tekstil geri dönüşüm teknolojisi makineleri sayesinde, rejenere kumaşlar %75’in üzerinde orijinal kalite skalasını yakalamayı başarmıştır. Yurtiçi kumaş pazarında rejenere kumaşlar popüler olsa da, ihracat temelinde halen kalite standartlarını tamamen karşılayabilecek özellikte değillerdir.
Fire (Hurda) Kumaş Fiyatları Nasıl Belirlenir?
Fire kumaş alanlar ve satanlar fiyatları belirlerken, teknik olarak iplik fiyatlarını endeks alırlar. İplik fiyatlarının yükselişi ile hurda kumaş fiyatları da yükselir. Atık kumaşlardan en kolay geri dönüştürülebilen, yani en ucuz maliyetle elyaf haline çevrilebilen kumaş rengi “beyaz” renktir.
Özellikle beyaz renk, likrasız (spandex içermeyen), pamuklu penye (örme) grubu kumaşlar en basit geri dönüşümü yapılan fire kumaş türüdür. Likralı (elastan, spandex maddesi içeren), polyester, polyamid gibi sentetik kimyasallar içeren atık kumaşlar %60-%70 oranında daha da yüksek
maliyetlerle geri dönüştürülebilir. Bu sebeple beyaz ve siyah renk (boya sökücü maddelerin
kullanımına gerek kalmaz), pamuk ve keten gibi doğal, organik liflerden üretilen kumaşlar, sentetik kumaş atıklarına göre daha yüksek fiyata sahiptir. Şu anda beyaz renk polyester içermeyen hurda kumaş çeşitleri, hurda demirin kilo fiyatından çok daha pahalıdır.
Atık Kumaş Geri Dönüşümünün Çevreye Faydaları Nedir?
Kumaşlar başta olmak üzere diğer atık tekstillerin geri dönüştürülmesi şu şekilde doğaya fayda sağlar:
– Sentetik ve doğal lifler belli bir süre doğada bekledikten sonra sera gazları yayar. Geri dönüşüm süreçleri ile bu durum ortadan kaldırılmasa da azaltılabilir.
– Enerji, işçi ve su kullanımı gibi maliyetlerden tasarruf edilmiş olur.
– Çevresel kirliliği azaltmaya yardımcı olur.
– Ekstra istihdam sağlar.
